I. Vì sao bạn cần lập ngân sách cá nhân?
Bạn không thể điều khiển thứ mình không đo lường. Không lập ngân sách, bạn sẽ luôn rơi vào tình trạng:
- Cuối tháng không biết tiền đi đâu
- Chi tiêu cảm tính, mua sắm theo cảm xúc
- Không tiết kiệm được dù có thu nhập ổn định
Lập ngân sách không chỉ là “ghi chép” – mà là kế hoạch phân bổ tài chính theo mục tiêu sống, giúp bạn:
- Chủ động kiểm soát tiền bạc
- Đạt mục tiêu tài chính (du lịch, mua nhà, quỹ khẩn cấp…)
- Giảm stress và sống tự tin hơn
II. Các bước lập ngân sách cá nhân cho người mới
🔹 1. Xác định tổng thu nhập ròng hằng tháng
Thu nhập ròng = tất cả khoản bạn thực nhận sau khi trừ thuế, BHXH, khoản khấu trừ.
💡 Bao gồm:
- Lương cố định
- Thu nhập freelance
- Tiền thưởng, hoa hồng
- Thu nhập thụ động (nếu có)
🔹 2. Ghi lại toàn bộ chi tiêu hiện tại
Hãy theo dõi mọi khoản chi trong ít nhất 30 ngày để biết thói quen chi tiêu của bạn:
| Nhóm chi | Ví dụ |
|---|---|
| Cần thiết | Ăn uống, nhà ở, điện nước, xăng xe |
| Linh hoạt | Mua sắm, ăn ngoài, giải trí |
| Định kỳ | Học phí, bảo hiểm, vay nợ |
| Khác | Quà tặng, cưới hỏi, bất thường |
📌 Bạn có thể dùng app (Money Lover, MISA), Google Sheet, hoặc sổ tay tùy tiện lợi.
🔹 3. Chọn phương pháp lập ngân sách phù hợp
✅ Phương pháp 50/30/20
- 50% – Chi tiêu thiết yếu (ăn uống, thuê nhà, xăng xe…)
- 30% – Chi tiêu cá nhân (du lịch, ăn ngoài, mua sắm…)
- 20% – Tiết kiệm & đầu tư (quỹ khẩn cấp, chứng chỉ quỹ…)
👉 Phù hợp với người mới bắt đầu, dễ áp dụng, linh hoạt
✅ Phương pháp 6 chiếc lọ (JARS)
- 55% – Nhu cầu thiết yếu
- 10% – Tiết kiệm dài hạn
- 10% – Đầu tư/giáo dục tài chính
- 10% – Tự thưởng bản thân
- 10% – Tự do tài chính
- 5% – Từ thiện/chia sẻ
👉 Phù hợp người thích tư duy toàn diện và muốn phát triển mindset tài chính
🔹 4. Lập bảng ngân sách theo tháng
Bạn có thể làm bảng như sau:
| Mục | Số tiền | Ghi chú |
|---|---|---|
| Thu nhập ròng | 12,000,000 | Lương chính + thu nhập thêm |
| Chi thiết yếu | 6,000,000 | Tiền thuê, ăn uống, đi lại |
| Cá nhân – linh hoạt | 3,000,000 | Mua sắm, xem phim, cafe |
| Tiết kiệm + đầu tư | 2,400,000 | 20% theo quy tắc |
| Quỹ dự phòng | 600,000 | 5% hoặc thêm nếu cần |
📥 Tải mẫu bảng ngân sách Excel tại đây → [link]
🔹 5. Theo dõi và điều chỉnh hằng tuần
Ngân sách không cố định. Hãy:
- Xem lại chi tiêu mỗi tuần
- Điều chỉnh nếu có khoản chi bất ngờ
- Ưu tiên mục tiêu dài hạn hơn nhu cầu tạm thời
💬 Mẹo: Thiết lập ngày cố định mỗi tuần (VD: Chủ Nhật) để “soi ngân sách” trong 15 phút.
III. Gợi ý công cụ lập ngân sách tiện lợi
🔸 App miễn phí:
- Money Lover: Giao diện thân thiện, phù hợp người Việt
- App ngân hàng: Tự đồng bộ tài khoản ngân hàng.
🔸 Mẫu bảng Google Sheet:
- Có sẵn công thức tính tổng chi tiêu, % phân bổ
- Giao diện đơn giản, dễ sao chép
IV. Lập ngân sách không phải để “cắt giảm” – mà để tiêu đúng giá trị
Một ngân sách tốt không làm bạn cảm thấy “thiếu thốn”, mà giúp bạn:
- Chi tiêu có ý thức hơn
- Hiểu điều gì thật sự quan trọng trong cuộc sống
- Ưu tiên những khoản tạo ra giá trị dài hạn
“Không phải bạn kiếm được bao nhiêu, mà là bạn giữ lại được bao nhiêu – và làm gì với số tiền đó.”
V. Câu chuyện thực tế: Lập ngân sách thay đổi thói quen sống
Trang – 26 tuổi, làm nhân sự
“Trước kia mình luôn bị stress tiền bạc, dù lương gần 15 triệu/tháng. Sau khi áp dụng phương pháp 50/30/20, mình đã lập được quỹ khẩn cấp sau 4 tháng và bắt đầu đầu tư chứng chỉ quỹ nhỏ. Điều lớn nhất mình nhận ra là: kiểm soát tiền bạc = kiểm soát cảm xúc.”
VI. Kết luận: Hãy bắt đầu lập ngân sách từ tháng này
Bạn không cần công cụ phức tạp, chỉ cần:
- Biết bạn có bao nhiêu tiền
- Biết bạn muốn tiêu nó vào điều gì
- Và điều chỉnh từng bước, mỗi tuần một chút
🎯 Ngân sách là bản đồ tài chính – và bạn là người cầm lái.
👉 Đọc tiếp:
- Tạo quỹ khẩn cấp: Cần bao nhiêu và bắt đầu từ đâu?
- Tư duy tài chính cá nhân: Làm chủ tiền bạc thay vì bị chi phối
- 10 sai lầm tài chính người trẻ thường mắc phải
Các câu hỏi phổ biến về chách lập ngân sách cá nhân
1. Vì sao cần lập ngân sách cá nhân?
👉 Vì nếu bạn không đo lường được tiền đi đâu, bạn sẽ khó kiểm soát tài chính. Lập ngân sách giúp bạn tiêu tiền có mục đích, đạt mục tiêu dài hạn và giảm áp lực tài chính trong cuộc sống hàng ngày.
2. Thu nhập ròng là gì?
👉 Thu nhập ròng là tổng số tiền bạn thực nhận sau khi đã trừ các khoản như thuế thu nhập cá nhân, bảo hiểm xã hội, các khoản khấu trừ khác từ lương hoặc thu nhập.
3. Nên theo dõi chi tiêu trong bao lâu?
👉 Bạn nên theo dõi ít nhất 30 ngày liên tục để có cái nhìn thực tế về thói quen chi tiêu của mình. Đây là bước đầu để điều chỉnh ngân sách hiệu quả và phù hợp với nhu cầu cá nhân.
4. Ví dụ chi tiêu cần thiết gồm gì?
👉 Chi tiêu cần thiết bao gồm các khoản như tiền thuê nhà, tiền ăn uống hàng ngày, hóa đơn điện nước, chi phí đi lại, xăng xe, học phí và bảo hiểm – những khoản bạn không thể cắt giảm.
5. Phương pháp ngân sách nào dễ bắt đầu?
👉 Phương pháp 50/30/20 là lựa chọn phổ biến nhất với người mới vì đơn giản, dễ hiểu, và linh hoạt. Bạn chỉ cần chia thu nhập theo 3 nhóm: thiết yếu, cá nhân và tiết kiệm.
6. Mục đích của quy tắc 6 chiếc lọ là gì?
👉 Quy tắc 6 chiếc lọ giúp bạn không chỉ phân bổ tài chính hợp lý mà còn hình thành tư duy tài chính toàn diện, cân bằng giữa chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư và sẻ chia xã hội.
7. Công cụ theo dõi ngân sách nào tiện nhất?
👉 Các ứng dụng như Money Lover, Vietinbank IPay, VCB Digibank, … hoặc bảng tính Google Sheet rất phù hợp với người Việt, giúp ghi chép, tự động tính toán, và theo dõi ngân sách hằng tháng một cách trực quan.
8. Lập ngân sách có giúp tiết kiệm không?
👉 Có. Khi lập ngân sách, bạn sẽ biết rõ khoản nào nên chi, khoản nào nên cắt giảm, từ đó tiết kiệm hiệu quả hơn mà không cảm thấy thiếu thốn hay bị ép buộc.
9. Bao lâu nên điều chỉnh ngân sách một lần?
👉 Tốt nhất bạn nên rà soát ngân sách mỗi tuần, đặc biệt vào cuối tuần như Chủ Nhật. Việc này giúp bạn điều chỉnh kịp thời nếu phát sinh chi phí bất ngờ và bám sát mục tiêu tài chính.
10. Ngân sách tốt mang lại lợi ích gì?
👉 Một ngân sách hiệu quả giúp bạn chi tiêu có ý thức hơn, tránh lãng phí, giảm áp lực tài chính và từ đó ưu tiên được những điều thực sự quan trọng trong cuộc sống cá nhân.